İstanbul, Kültür Merkezi

İBB KÜLTÜR VE SANAT ODAĞI

İşveren : İstanbul Büyükşehir Belediyesi

Yer : İstanbul

Alan : 42000 m²

Yıl : 2023

Tür: Kültür Merkezi

Durum : Yarışma

Tasarım Ekibi :

Alpcan BALCI, Mimar

Emine İnci ŞAHİN, Mimar

Hazal ÖZKAN, Yüksek Mimar

Bilge ARSLAN, Mimar

İpek GÖNÜLLÜ BİLİKCİ, Mimar

Ömer Faruk ASLAN, Mimar

İpek EROL AĞIRSOY, Yüksek Mimar

Ege Can YALÇIN, Mimar

Serdar GÖZLER, İnşaat Mühendisi

Cemil KARGIDAN, Makine Mühendisi

İBB tarafından açılan bir kültür merkezi yarışmasına ait öneri projemiz. Porje gerklilikleri kapsamında bir ana sahne ve iki yarcımcı sahneden oluşan gösteri merkezleri tasarlanmıştır. Bu alanlar ile birlikte gelen fuaye ve teknik çözümler de kullanıcıyı en iyi deneyimi yaşatacak şekilde ele alınmıştır. Ayrıca belediyenin telep etmiş olduğu cafe, eğitim merkezi, yönetim bölümleri gibi girift bir program ele alınmıştır.

Ana fikir olarak kot farklarından yararlanan ve ortasında açık bir avlu oluşturan bir örtünün altında işlevler çözülmüştür. Bu şekilde dışarda sürekli bir sürkülasyon sağlanırken örtünün altında da canlı bir hayat yaşanmaktadır.

Genel

Ünalan Mahallesi, İstanbul'un zengin tarih ve kültür dokusunu içinde barındıran geleneksel mahalle dokusunun bir parçasıdır. Bu mahalledeki yarışma alanı, geçmiş yıllarda toplanma ve mahalle sakinlerinin yeşil alanı olarak kullanılmış, ancak kamulaştırma süreciyle birlikte kullanılabilir alanın daraldığı gözlemlenmektedir. Bu durum, mahallenin tarihî bağlamını ve kentsel dokusunu koruma açısından önemli bir sorunu ortaya çıkarmaktadır. Kamulaştırma sürecinin etkisiyle sınırlanan mekan, acil durumlarda toplanma noktası olarak hizmet verme rolünü sürdürse de, mahalle sakinlerinde endişe yaratmaktadır.

Diğer bir belirleyici faktör ise yarışma alanını çevreleyen yüksek katlı kentsel dönüşüm, eğlence merkezleri ve toplu konut projeleridir. Bu projeler genellikle belirli bir sosyal sınıfın hakim olduğu mekanlar yaratma eğilimindedir ve sosyo-ekonomik farklılıkları bulunan gruplar arasındaki ayrımı arttırdığı düşünülmektedir. Tasarım sürecinde, bu sosyo-ekonomik ayrımı aşma hedefi için demokratik mekan önerilerine odaklanmak önemlidir. Aynı zamanda, bu alanın kentin kolektif belleğindeki anlamının ve yerinin korunması da büyük önem taşımaktadır. Ancak çevreyi saran baskıcı etki yapan yapılaşmaların varlığı ve mahalle dokusundaki ölçek dengesizlikleri, mekanın özgün karakterini tehdit etmektedir. Yarışmanın alanının tasarımında, bu ölçek dengesizliklerini gidermeye yönelik nitelikli boşluklar ve kültür politikalarına teşvik eden kamusal mekanlar oluşturarak, mahallenin kaybolmaya yüz tutan dokusuna saygı göstermek hedeflenmektedir. Bu bağlamda, tasarımın sadece görsel estetik değil, aynı zamanda toplumun acil durumlardaki ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik işlevsel ve stratejik bir yaklaşıma sahip olması gerekmektedir.

Senaryo:

İstanbul’un hızlı ve düzensiz büyüyen kent dokusu içinde kaybolan yeşil, açık alan ve meydanlarla birlikte toplanma alanlarının azlığı da dikkat çekmektedir. Yarışma alanın toplanma alanı ve yeşil alan olarak kullanımının sürdürülebilirliği göz önünde bulundurularak kent yaşamının kalitesini arttıracak kültür politikalarının uygulanması, uluslararası prodüksiyonlara ev sahipliği yapması hedeflenmiştir. Bu sebeple de mahalleli ve kentlinin farklı gündelik rutinlerinde erişebilecekleri bir kamusal alanda onları buluşturmak ve sosyo-ekonomik farklılıkları belirsizleştirmenin gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Yarışma alanına dair senaryoda, mahalle sakinleriyle birlikte nefes alabilen ve aynı zamanda kentli ile birlikte dinamik bir kültürel politika ile hareket eden yapılaşma ve tasarım planlanmaktadır. Farklı kotlardaki zeminler arasında sirkülasyonu artırarak dinamik bir dolaşım ağı oluştururken, merdiven, rampa ve asansör formasyonlarıyla erişilebilirlik konusuna önem verilmektedir. Bu şekilde yaya sirkülasyonu yayalar, tekerlekli sandalyeliler, bisikletliler, elektrikli skuterlar için kullanılabilir hale gelmektedir. Ayrıca, mahalle etkileşimini güçlendirmek amacıyla parçasal kütleler, davetkar bir atmosfer yaratmak için imaj cephe ve sembolik bir etki yaratabilecek meydan organizasyon elemanları da tasarımın odak noktalarını oluşturmaktadır. Aynı zamanda, meydanın etkinlik çukuru, amfi ve açık sahne gibi kamusal mekanlar, kültür ve sanat etkinliklerine ev sahipliği yaparak toplumun bir araya gelmesini teşvik etmektedir. Bu şekilde, kompleks sadece fiziksel bir yapıdan öte, dinamik ve katılımcı bir kültür ve sanat merkezi olarak mahalle ve şehir yaşamına entegre olmaktadır.

Program

Bu senaryoyu kurgularken programın oluşmasında kentli ve mahallelinin farklı dinamikteki gündelik hayatları ve istekleri dikkate alınmaktadır. Bu ikiliğin üretmiş olduğu ihtiyaç listesinde metropolün ihtiyaç duyduğu kültür ve sanat odaklı kitlesel buluşmaların yaşanacağı deneysel salonlar, esnek sergi alanları ortaya çıkarken yapının mahalle ile ilişkilenmesi de gündelik hayata entegre olabilecek atölye, kütüphane, kafe gibi fonksiyonel mekan çözümleri sunulmaktadır. Bu fonksiyonel ayrımları bulunan programın çözümünde yarışma alanını çevreleyen yapılaşmaların farklı ölçeğini ele alırken programdaki mekanların parçalı kütleler olarak farklı kotlarda geçirgenlik ve iletişim kurarak kurgulanması, yol cephesinde kendini şehrin bir simgesi olarak okutan, davetkar bir imaj cephe oluşumuyla sağlanmaktadır. Kütüphane, restoran gibi alışılagelmiş programın dışında sanatçıların acil üretim veya sergi, gösteri gibi ihtiyaçlarının karşılanabileceği stüdyo, prova odası, atölye ve farklı deneysel özelliklere sahip salonlar da bulunmaktadır. Deneysel salonların üst örtü ile birlikte çalışabileceği düşüncesi, yeri geldiğinde hidrolik sahnenin amfileşen üst örtüye farklı deneyimler sunan açık hava sahnelerine dönüşmesine sebep olmuştur. Bu sebeple hem alternatif hem de ana-akım sanat pratikleri hem de gündelik hayat aktivitelerinin yer alacağı mekanların bir arada farklı kotlarda katmanlaşarak kurgulanabileceği, sınırların belirsizleştiği geçirgen ve sosyo-ekonomik farklılıkları aşabilen erişilebilir mekân kurguları oluşabilmektedir.

Tasarım Kararları

_Ölçek arayüzü

Parçalı kütleler ve onların farklı kotlarda ilişkilenerek alana oturtulması, oluşturulan insan ölçeğindeki cepheler ve simge haline gelecek imaj cephesi ölçek arayüzünün bir manifestosudur. Bir meydan ve üst örtü ile parçalı kütlelerin bir potada eritilmesi yarışma alanının karşısında bulunan Fikirtepe Kentsel Dönüşüm Projesi ve çevre yolunun baskıcılığı ile kaybolmaya yüz tutan mahalle dokusunun farklı ölçekleri arasında da bir arayüz sağlayarak yerin ruhunun dönüştürücü gücü ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Mekânsal parçalanmaların fonksiyon olarak da arayüz içerisinde mahallelinin gündelik kullanımına uygun kütüphane, açık alan, kafe ve atölyelere dönüşmesiyle meydanın mahalleye kazandırılması sağlanmaktadır.

_Meydan

İstanbul kent kimliğindeki önemli mahalle izlerinden olan meydanların ve bu mimari mekanların kaybolmasıyla yerini eğlence merkezlerine bıraktığı günümüzde, Ünalan Mahallesi için de benzer koşulların olduğu görülmüştür. Bu toplanma alanı, açık ve yeşil alanların eksikliğinin getirdiği negatif koşullarla birlikte hem mahalleli hem kentli için kontrollü açık mekanlarda nefes alma ihtiyacı açık bir şekilde gözlenmektedir. Doğal kotların korunduğu ve bitki örtüsüne alan açarak kurgulanan meydanın yarışma alanının ekolojisine uyum sağladığı da görülmektedir.

_Üst Örtü

Yeni bir zemin düzlemi olarak tasarlanan çatının önerilen tasarımın imge olarak tamamlaması ve ziyaretçiler için mekansal bir referans unsuru olması ve imaj cephesi ile simge haline gelmesi amaçlandı. Dolaşım sırasında ziyaretçilerin meydanın etrafında kurgulanan üst örtüden daha yüksek kotlara ulaşabilmesi, alandaki eskiden kullanılmayan yüzeylerini kamuya açması, yeşil ağının da eklenmesiyle yatay ve düşey düzlemleri çoğaltması anlamında değerli bulunmaktadır. Yer yer üst örtünün şeffaflaşması gökyüzü ile görsel, duyusal diyaloglar kurmasını sağlarken ağaçların ve havanın içeri süzülmesine izin vermesi arzulanmaktadır. Yer yer mekanların üst örtüyü yırtmak suretiyle üstüne taşmaları da tasarıma bir hareketlilik kazandırmaktadır. Meydanın sınırlarını, mekanların iç ve dış tanımlarını belirsizleştirerek ziyaretçilerine imgesel deneyimler sunmaktadır. Deneysel hidrolik sahnenin de üst örtüye entegrasyonuyla ve bu üst örtü amfisinde sahne ve ekran yaratmasıyla kent hayatını kamusal mekânda zenginleştirilmesine ve erişilebilirliğine dair örnek oluşturmaktadır.

_Strüktür

Üst örtünün plan düzleminde oluşturduğu üçgenlerin yanında düşey düzlemde de üçgenler oluşturmaktadır. Bu sayede yükselmeye başladığı köşe ve yükselme yönündeki ardışık iki köşesi zeminle temas kurarak taşıdığı yükü dağıtabilmektedir. Büyük bir açık alan olarak üst örtünün yükünü hafifletmek için gelişmiş yağmur suyu toplama sistemleri de entegre edilmektedir. Bu şekilde yağmur ve kar yükünün birikmesinin önüne geçilirken biriktirilen suya dair alternatif kullanım çözümleri çevreye duyarlı bir senaryo oluşturmaktadır.

Disiplinlerarası Tasarım

Mimari kültür sanat kompleksi, disiplinlerarası tasarım paradigmasının öncü bir örneğini sergilemektedir. Bu kompleks, mimari, kültür, ve sanat disiplinlerini bütünleştirerek etkileşim ve işbirliği potansiyeli oluşturur. Verilen programın çalışılmasında, mekanların kendilerine has sahip olması gereken özellikleri saptanmaktadır. Mimarlık, iç mekan tasarımı, peyzaj mimarlığı, görsel sanatlar, sahne sanatları, altyapı, akustik, sahne mekaniği, yangın-güvenlik protokolleri ve diğer ilgili alanlardaki profesyonelleri bir araya getirerek disiplinlerarası bir platform sunmaktadır. Bu yaklaşım, yaratıcı süreçleri zenginleştirmekte, inovasyonu teşvik etmekte ve kompleksin sunumlarını daha kapsamlı hale getirmektedir. Aynı zamanda, kültür ve sanatın birleşim yeri olarak bu mekan, toplumun farklı katmanlarını bir araya getirmekte ve sosyal etkileşimi artırarak kültürel çeşitliliği vurgulamaktadır. Bu kompleks, disiplinlerarası tasarımın gücünü vurgulayarak, estetik mekanın ötesinde ziyaretçilere derin bir deneyim sunmaktadır.